Salon Bouchera

Nazwy historyczne:

sala paradna „Chambre de Parade” (ok. 1780 r.); „Pokój 4” , „Pokoy przy żółtym 7”, „Pokój”, „Salon” (XIX w.); Salon Boucher (1933 r.)

Nazwy inne:

Salon Bouchera, Salon Apartamentu Damskiego.

Czas powstania:

1629 – 1642 (?); lata 90 XVIII w. – zachowany wystrój; lata 90 XIX w. – niewielkie zmiany w wystroju wnętrza.

Architekci:

Szymon Bogumił Zug (?), Jan Chrystian Kamsetzer (pocz. lat 90 XVIII w); Amand Luis Bauqué, Albert Pio (lata 90 XIX w. niewielkie zmiany w wystroju wnętrza).

Artyści:

Karol Chodziński i Jan Ciążyński (posadzka, lata 30 XIX w.)

Opis:

Salon Bouchera znajduje się w północnej amfiladzie pierwszego piętra zamku. W XVIII w. mieściły się tam prywatne apartamenty ówczesnych właścicieli – Izabeli z Czartoryskich i Stanisława Lubomirskiego, marszałka wielkiego koronnego na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Około 1780 r. pomieszczenie, założone na planie kwadratu, miało dwoje drzwi przejściowych na osi wschód – zachód i dwa okna w ścianie północnej. W południowej wnęce przewidziane było miejsce na kanapę (zaznaczone na rzucie pierwszego piętra). Pokój ogrzewano umieszczonymi w ścianie zachodniej kominkiem i piecem z paleniskiem dostępnym z „Vestibulle” czyli Korytarza Zachodniego.

Istniejący obecnie wystrój Salonu Bouchera pochodzi z początku lat 90 XVIII w. Urządzono go dla Izabeli Lubomirskiej w stylu klasycyzmu (angielskiej wersji stylu braci Adamów). Niewykluczone, że projektantami wyposażenia byli architekci polscy saskiego pochodzenia: Szymon Bogumił Zug i Jan Chrystian Kamsetzer. W ścianie północnej wprowadzono dodatkowo trzecie, istniejące do dziś okno. Kominek umieszczono na osi ściany wschodniej, a piec naprzeciwko – w szarej stiukowej niszy zachodniej.

Na początku XIX w. pokój identyfikowano jako „Na drzewie malowany w kolorze lila Snecerskiey roboty” lub „Pokoy przy żółtym”, w którym „boazeria płócienna, szlak roboty sznecerskiey na dnie lila biało malowane”. Z lat 30 XIX w. pochodzi posadzka zdobiona ośmioboczną rozetą, ułożona z przecinających się ornamentowanych kół i czworoboków, projektowana przez Karola Chodzińskiego, wykonana przez Jana Ciążyńskiego z jaworu, klonu, dębu, orzecha i mahoniu. W XIX w. po śmierci Izabeli Lubomirskiej dawny „Chambre de Parade” używany był jako jeden z reprezentacyjnych salonów.

Podczas przebudowy zamku w latach 1889 – 1912, projektowanej przez Amanda Luisa Bauqué i Alberta Pio, apartamenty ostatnich Lubomirskich zostały wyremontowane dla Elżbiety i Romana Potockich. Dawny apartament Księżnej Marszałkowej odnowiono dla Elżbiety z Radziwiłłów wprowadzając niewielkie zmiany. Okrągły piec z „osóbką [aniołek] na wierzchu” zamieniono na empirowy biały w kształcie stojącego na cokole obelisku zwieńczonego wazą. Pełne (zdobione fornirem i snycerką) drzwi prowadzące do Salonu Narożnego zastąpiono nowymi przeszklonymi. Na krosnowej boazerii rozpięto złotawo – zieloną morę jedwabną (nie zachowana). Na środku ściany południowej przed lustrem ustawiono witrynę z kolekcją polskich i europejskich stołowych naczyń szklanych. Zmieniono nieznacznie kolorystykę wnętrza stosując chłodniejszą gradację odcieni bliższą stylowi francuskiego klasycyzmu epoki Ludwika XVI. Z powodu zgromadzonych we wnętrzu obrazów, miedzy innymi przypisywanych francuskiemu malarzowi epoki Ludwika XV – François Boucher, pokój zaczęto nazywać „Salonem Boucher” (obrazy wywieziono w 1944 r.).

Niewielkie zmiany wprowadzone w wyposażeniu Salonu Bouchera w latach 90 XIX w. nie zatarły pierwotnego charakteru wnętrza. Wnęki okienne i drzwiowe oraz dolną część ścian przykrywa biała płycinowa boazeria, z profilowaniami podkreślonymi złoceniem. W południowej części pokoju górną część ścian wypełnia boazeria krosnowa z rozpiętą tkaniną (mora pochodzącą z końca XX w). Ramową bordiurę krosien zdobi niemal pełnoplastyczna snycerska w układzie kandelabrowym z motywem kimationu, kwiatów i liści akantu, palmy, akacji i paproci. Podobna dekoracja z motywem pędów akantu, festonów kwiatowych, liści paproci, akacji i winorośli, koszy kwiatowych i uskrzydlonych główek wypełnia supraporty nad drzwiami i płyciny nad piecem oraz nad lustrami międzyokiennymi w ścianie północnej. Na suficie umieszczono rozetę z motywem spiralnie ułożonych liści paproci. Boazerię uzupełniono wąskimi płycinami przy kominku, piecu i drzwiach, a także zredukowanym sztukatorskim belkowaniem pod sufitem, złożonym z fryzu akantowego i astragalu. Projektowany przez Jana Chrystiana Kamsetzera klasycystyczny kominek z białego marmuru zdobią dwie hermy kobiece oraz fryz z girlandami i czaszkami byków (bukranion).

Małe zaskoczenie stanowią maskowane w południowej ścianie drzwi łączące bezpośrednio Salon Bouchera z Korytarzem Północnym. Przejście to przebito w latach 90 XIX w.

Bibliografia:

Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.

Majewska – Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warszawa 1976.

Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.

Potocka Elżbieta, Łańcut – wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].

Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lwów 1933.

Opracowanie:

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967

Faustyna Bożętka

The Boucher’s Lounge

Historical names: the parade room, “Chambre de Parade” (ca. 1780); “Room 4”, “the Room next to the Yellow 7”, “the Room”, “the Salon” (19th century); the Boucher Salon (1933)

Other names: the Boucher’s Salon, the Women’s Suite Salon

Time of construction: 1629-1642 (?); 1790s – preserved interior; 1890s – slight changes in the interior design

Architects: Szymon Bogumił Zug (?), Jan Chrystian Kamsetzer (beginning of the 1790s); Amand Louis Bauqué, Albert Pio (1890s, slight changes in the interior design)

Artists: Karol Chodziński and Jan Ciążyński (floor, 1830s)

Description:

The Boucher’s Lounge is located in the northern suite of the castle’s first floor. In the 18th century, it housed private apartments of the then owners – Izabela née Czartoryski and Stanisław Lubomirski, Grand Crown Marshal at the court of Stanisław August Poniatowski.

Around 1780, the room was laid out on a square plan, had two entrance doors along the east-west axis and two windows in the north wall. There was a place for a sofa in the southern recess (marked on the first-floor plan). The room was heated by a fireplace located in the western wall and a stove with a hearth accessible from the Vestibule, i.e. the Western Corridor.

The currently existing interior of the Boucher Salon dates back to the early 1790s. It was arranged for Izabela Lubomirska in the classicist style (the English version of the Adam brothers’ style). The equipment designers were likely Polish architects of Saxon origin: Szymon Bogumił Zug and Jan Chrystian Kamsetzer. In the northern wall, a third window was added, which still exists today. The fireplace was put on the eastern wall axis and across from it – the stove in the grey stucco western niche.

At the beginning of the 19th century, the room was identified as “lilac painted on wood by craftsmen” or “the Room next to the Yellow”, where “linen panelling, carvings at the bottom white painted lilac”. The floor decorated with an octagonal rosette, made of intersecting ornamented circles and quadrilaterals, designed by Karol Chodziński, and made by Jan Ciążyński of sycamore, maple, oak, walnut and mahogany, comes from the 1830s. In the 19th century, after the death of Izabela Lubomirska, the former “Chambre de Parade” was used as one of the representative salons.

During the reconstruction of the castle in 1889-1912, designed by Amand Louis Bauqué and Albert Pio, the suites of the last Lubomirskis were renovated for Elżbieta and Roman Potocki. The former suite of the Duchess Marshal was renovated for Elżbieta née Radziwiłł, introducing minor changes. The round stove with the “person [angel] on top” was replaced with a white Empire-style one in the shape of an obelisk on a pedestal, topped with a vase. The full door (decorated with veneers and wood carvings) leading to the Corner Salon was replaced with new glass ones. A golden-green silk moiré (not preserved) was stretched on the loom panelling. A display case with a collection of Polish and European table glassware was placed in front of the mirror in the centre of the southern wall. The interior colours were slightly changed using a cooler gradation of shades closer to the French classicism of the Louis XVI era. Due to the paintings collected inside, including those attributed to the French painter of the era of Louis XV – François Boucher, the room began to be called “the Boucher Salon” (the paintings were taken away in 1944).

Minor changes introduced to the decor of the Boucher’s Lounge in the 1890s did not erase the original character of the interior. The windows and door recesses and the lower walls are covered with white panelling, with profiling emphasised by gilding. In the southern part of the room, the upper part of the walls is filled with loom panelling with open fabric (moiré from late 20th c.). The frame border of the looms is decorated with an almost full-blown woodcarving in a candelabra arrangement with a motif of cymatium, flowers and leaves of acanthus, palm, acacia and ferns. A similar decoration with the motif of acanthus shoots, flower festoons, fern leaves, acacia and grapevines, flower baskets and winged heads fills the overdoors and panels above the stove and above the window mirrors in the north wall. There is a rosette with a motif of spirally arranged fern leaves on the ceiling. The panelling was supplemented with narrow panels by the fireplace, stove and door, and reduced stucco beams under the ceiling, consisting of an acanthus frieze and astragal. Designed by Jan Chrystian Kamsetzer, a classicistic white marble fireplace is decorated with two female herms and a frieze with garlands and bull skulls (bucrania).

A little surprise is a door, masked in the south wall, directly connecting the Boucher’s Salon with the Northern Corridor. This passage was made in the 1890s.

Basic bibliography:

Kossakowska-Szanajca Zofia, Majewska-Maszkowska Bożenna, Zamek w Łańcucie, Warsaw 1964
Majewska-Maszkowska Bożenna, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warsaw 1976
Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice [in:] Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Institute of Art of the Polish Academy of Sciences, Warsaw 1994
Potocka Elżbieta, Łańcut – memoirs from 1885 to 1915 [Diary, typescript in the collection of the Castle Museum in Łańcut]
Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lviv 1933