System Informacji Przestrzennej Zamek w Łańcucie

Sala Balowa

  1. Start
  2. >
  3. Zamek
  4. >
  5. Rzuty Kondygnacji – Zamek
  6. >
  7. Zamek I Piętro
  8. >
  9. Sala Balowa

Sala Balowa

Nazwy historyczne:

„Salle” (ok. 1780 r.); „Sala Paradna” 1802 r.); „Sala Paradna Assamblowa” (1805 r.); „Sala Paradna czyli balowa” (1854 r.); „Sala Balowa” (lata 80 XIX w., 1933 r.).

Czas powstania:

1629 – 1642 (?); do k. XVIII w. – wyposażenie nieznane; lata 1800 -1801 – wyposażenie zachowane; odnowione XIX/XX w.

Architekci:

Chrystian Piotr Aigner (ok. 1800 r.); Amand Luis Bauqué, Albert Pio (pocz. XX w.).

Artyści:

Fryderyk Bauman (1801r., sztukaterie); Karol Chodziński i Jan Ciążyński (lata 30 XIX w., posadzka).

Opis:

Sala Balowa znajduje się na pierwszym piętrze w reprezentacyjnej zachodniej amfiladzie zamku. Jest to największe wnętrze łańcuckiej rezydencji. Jego początki sięgają zapewne czasów budowy „palazzo in fortezza” w latach 1629 – 1642, jednakże szczegóły wystroju sprzed 1800 r. nie są znane.

W czasach Izabeli z Czartoryskich i Stanisława Lubomirskich na planie pierwszego piętra zamku z ok. 1780 r. w miejscu Sali Balowej istniała reprezentacyjna „Salle” o powierzchni równej obecnie istniejącemu wnętrzu (Sala Balowa). „Salle” posiadała sześć osi okiennych zestawionych parzysto w elewacji zachodniej i tyle samo wnęk w ścianie wschodnie. W jednej umieszczono wejście do południowej jednotraktowej „Gallerie” (Galeria Rzeźb). Naroża prostokątnej sali były ścięte, a w południowo-zachodnim znajdowało się przejście do „puntone” (jednej z czterech narożnych baszt). Południowa zewnętrzna ściana była ślepa, we wnętrzu na jej osi i naprzeciwko w ścianie północnej umieszczono kominki. Reprezentacyjne wejście do „Salle” prowadziło przez dwoje drzwi od północy z dawnego Paradnego Przedpokoju (po 1688 r. podzielonego na „Grande Anti Chambre” i „Vestibulle”). Po 1780 r. przejście z „Vestibulle” (Pokój pod Stropem) zlikwidowano.

Na skutek modernizacji łańcuckiej rezydencji w czasach ostatnich Lubomirskich, kontynuowanej przez Izabelę Lubomirską także po śmierci męża w 1783 r. i jej powrocie z zagranicy w 1891 r., dawna „Salle” została przeobrażona. Projekt wyposażenia wykonał ok. 1800 r. Chrystian Piotr Aigner, a ozdobił stiukami pracujący w Łańcucie od 1801 r. Fryderyk Bauman. W inwentarzu z 1802 r. nowo wyposażona „Sala Paradna”, zajmująca wysokość pierwszego i drugiego piętra zamku, była ozdobiona „w Mozaykę żółtę na około sztukaterie”. W 1805 r. została ona opisana jako „Sala Paradna Assamblowa”, w której „Filunki mozaikowe żółte – Rykursy, gzymsy roboty sztukatorskiey”. W jednej z wnęk wschodniej ściany otwarto dodatkowo przejście do Sali Teatralnej dobudowanej na dziedzińcu przy południowym skrzydle po 1780 r. (I poł. 80 lat XVIII w.). Zlikwidowano przejście do baszty pozostawiając ukośne ścięcie ściany w narożu południowo-zachodnim, podczas gdy pozostałe naroża wyprowadzono do kąta prostego. W ścianie południowej przebito dwoje drzwi prowadzących do nowo dobudowanej do bryły zamku „Sali Jadalnej”.

Po śmierci Izabeli Lubomirskiej w 1816 r., gdy zamek łańcucki stał się własnością jej wnuka Alfreda I Potockiego, a potem jego syna Alfreda II, w wystroju „Sali Paradnej czyli balowej” wprowadzono niewielkie zmiany. Z 1836 r. pochodzi czworo zachowanych do dziś drzwi (północ, południe), z których jedne są pozorne czyli „ślepe”. Wykonano je z jesionu i orzecha, fornirowano hebanem i ozdobiono antabami z brązu. W latach 30 XIX w. położono także posadzkę projektowaną przez Karola Chodzińskiego, wykonaną przez stolarza Jana Ciążyńskiego z dębu, mahoniu, jaworu i jesionu.

Zwarty opis „Sali Paradnej” sporządzono w latach 50 XIX w. „Wysokość tej przez dwa piętra. – Ściany mozaikowe – Posadzka w tafle z różnego drzewa. Drzwi mahoniowych podwójnych z antabami czworo – drzwi udanych ze zwierciadłami sześcioro, z których dwoje otwieranych. – Okien w półcyrkiel u góry zaszklonych z żaluzjami sześć – u góry o pół mniejszych, zaszklonych sześć, a ślepych ze zwierciadłem w cztery tafle dziesięć. – Kominków w framugach miedzią obłożonych, marmurem ozdobionych dwa.” Nad kominkami umieszczone były duże lustra „o 4 sztukach w ramach drewnianych ze sztukaterią”. Elżbieta z Radziwiłłów, żona Romana Potockiego, zapamiętała w 1885 r. Salę Balową jako pustą.

Po śmierci Alfreda II w 1889 r., w trakcie przebudowy zamku prowadzonej dla Elżbiety i Romana Potockich w latach 1889 – 1912 według projektów Amanda Luisa Bauqué i Alberta Pio, Sala Balowa została odnowiona. Jej dwukondygnacyjne wnętrze zdobi plastyczna dekoracja sztukatorska, a płaszczyzny ścian wypełniają gładkie pola barwionego marmoryzowanego stiuku. Czytelny podział architektoniczny wyznaczony jest rytmem dwóch rzędów okien zachodnich i umieszczonych naprzeciwko pozornych okien i drzwi lustrzanych (z wyjątkiem prawdziwych drzwi do Teatru i Galerii Rzeźb). Symetrię ścian północnej i południowej podkreślają kominki z ok. 1800 r. (z lustrami w nastawach) i umieszczone po bokach drzwi zwieńczone w naprożach gzymsami i dekoracją sztukatorską w supraportach. W podziale poziomym wnętrza mocny akcent stanowi rozdzielający kondygnacje fryz ozdobiony motywem gryfów w układzie antytetycznym i zwieńczony palmetowym ornamentem na wydatnym profilowaniu. W belkowaniu wieńczącym ściany zaakcentowano gzyms na akantowych kroksztynach. Powierzchnię sufitu, obramowaną pasem kasetonów z rzędem sztukatorskich rozet, podzielono na trzy pola. W środkowym największym, o wydzielonych narożach, namalowano niebo z obłokami, w skrajnych, podzielonych profilowaniem – symetryczną wić roślinną, a w bordiurze dzielącej pola – meander. W dekoracjach sztukatorskich pojawia się całe bogactwo ornamentów charakterystycznych dla dojrzałego klasycyzmu. Z pięciu wiszących pod sufitem żyrandoli środkowy pochodzi z pierwszej poł. XIX w., a pozostałe kupił w Paryżu Roman Potocki w końcu XIX w.

Bibliografia:

Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.

Majewska – Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warszawa 1976.

Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.

Potocka Elżbieta, Łańcut – wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].

Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lwów 1933.

Opracowanie:

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967

Faustyna Bożętka

Ballroom

Historical names: “Salle” (approx. 1780); “Gala Room” (1802); “Gala Assembly Room” (1805); “Gala Room, i.e. Ballroom” (1854); “Ballroom” (1880s, 1933).

Other names:

Time of establishment: 1629-1642 (?); to the end of the 18th century: unidentified interior design; 1800-1801: preserved interior design; renovated in the 19th/ 20th century.

Architects: Chrystian Piotr Aigner (1800 – 1805); Amand Luis Bauqué, Albert Pio (beginning of the 20th century).

Artists: Fryderyk Bauman (1801, stucco work); Karol Chodziński and Jan Ciążyński (1830s, floor).

Description:

The Ballroom is on the first floor in the representative western enfilade of the castle. This is the largest room in the Łańcut residence. Its beginnings probably date back to the time of construction of the “palazzo in fortezza” between 1629 and 1642; however, the details of the interior design prior to 1800 remain unknown.

During the time of Izabela née Czartoryska and Stanisław Lubomirski, a representative “Salle” existed in the place of the Ballroom, as testified by the outline of the first floor of the castle of 1780; its surface area corresponded to the present-day interior (The Ballroom). The “Salle” had six window axes set in pairs in the western façade and the same number of niches in the eastern wall. In one of them, an entrance to the southern single-bay “Gallerie” (Sculpture Gallery) was placed. The corners of the rectangular room were levelled and in the south-western corner, there was a passage to the “puntone” (one of four corner towers). The southern external wall was blind; fireplaces were set inside, along its axis, and opposite in the northern wall. The main entrance to the “Salle” led through two sets of doors from the north from the former Gala Corridor (after 1688 separated into the “Grande Anti Chambre” and the “Vestibulle”). After 1780, the passage from the “Vestibulle” (Room under the Vault) was removed.

As a result of modernisation of the Łańcut residence by the last members of the Lubomirski family, continued by Izabela Lubomirska also after her husband’s death in 1783 and after her return from abroad in 1791, the former “Salle” was transformed. The interior design was prepared by Chrystian Piotr Aigner ca. 1800 and decorated with stuccoes by Fryderyk Bauman who worked in Łańcut since 1801. In the inventory of 1802, the newly equipped “Gala Room”, taking up the first and the second floor of the castle, was decorated with “yellow mosaic surrounded with stuccoes.” In 1805, it was described as the “Gala Assembly Room” which had “yellow mosaic panels and stucco cornices.” In one of the niches in the eastern wall, an additional passage to the Theatre Room was made; the Theatre Room was added at the courtyard by the southern wing after 1780 (1st half of the 1780s). The passage to the tower was removed and only the diagonal cut of the wall in the south-western corner was left; the remaining corners had straight angles. In the southern wall, two doors leading to the newly constructed “Dining Room” were made.

After Izabela Lubomirska’s death in 1816, when the Łańcut castle became the property of her grandson Alfred I Potocki and later his son Alfred II, small changes were made in the design of the “Gala Room” i.e. the “Ballroom.” Four preserved doors (north, south) date back to 1836, one of them is blank. They are made of ash and nut wood, varnished with ebony and decorated with bronze knockers. In the 1830s, a floor designed by Karol Chodziński and executed by carpenter Jan Ciążyński was also made of oak, mahogany, sycamore and ash.

A concise description of the “Ballroom” was prepared in the 1850s. “The Ballroom has the height of two floors ˗ Mosaic walls ˗ Floor made of large sheets of various types of wood. Four double-winged mahogany doors with knockers ˗ six blank doors with mirrors, two of which can be opened ˗ six semicircular windows with blinds ˗ at the top smaller by half, six of which are glazed and ten of which are blank with mirrors in four panels ˗ two chimneys lined with copper in the frames and decorated with marble.” Four large mirrors with “wooden frames with stuccoes” were placed above the fireplaces. Elżbieta née Radziwiłł, Roman Potocki’s wife, recollected that in 1885, the Ballroom was empty.

After Alfred II’s death in 1889, during a reconstruction of the palace carried out for Elżbieta and Roman Potocki between 1889 and 1912, according to the designs of Amand Luis Bauqué and Albert Pio, the Ballroom was renovated. Its two-storey interior is decorated with stuccoes, while the wall surfaces are filled with plain fields of coloured and marbled stucco. A clear architectural division is designated by the pattern of two rows of western windows, blank windows and mirrored doors placed in front of them (with the exception of the actual door to the Theatre and the Sculpture Gallery). The symmetry of the northern and southern wall is emphasised by fireplaces from approx. 1800 (with mirrors in hoods) and doors placed on the sides, with lintels topped with cornices and stucco decoration in the overdoors. In the horizontal division of the interior, the frieze separating the storeys with the motive of griffins in the antithetic pattern and topped with a palmette ornament on a prominent moulding forms a strong accent. In the entablature crowning the wall, the cornice on acanthus corbels was highlighted. The surface of the ceiling, framed with a row of coffers and stucco rosettes, was divided into three fields. In the central one, the largest, with clearly separated corners, sky with clouds was painted; in the outer ones, separated by moulding, there are symmetrical floral patterns, while the framing separating the fields is filled with meanders. The stucco decorations portray the vast richness of ornaments characteristic for mature Classicism. Out of five chandeliers in the room, the central one is from the first half of the 19th century, while the remaining ones were purchased in Paris by Roman Potocki at the end of the 19th century.

Primary references:

  • Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warsaw 1964.

  • Majewska ˗ Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warsaw 1976.

  • Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [in]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warsaw 1994.

  • Potocka Elżbieta, Łańcut ˗ wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].

  • Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lviv 1933.

Prepared by:

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967

Faustyna Bożętka

Wnętrza

Wnętrza
wwwmuzeach
Skip to content