System Informacji Przestrzennej Zamek w Łańcucie

Łazienka Paradna

  1. Start
  2. >
  3. Zamek
  4. >
  5. Rzuty Kondygnacji – Zamek
  6. >
  7. Zamek I Piętro
  8. >
  9. Łazienka Paradna

Łazienka Paradna [Łazienka Apartamentu Paradnego]

Nazwy historyczne:

„Cabinet” (ok. 1780); „Garderoba” (1 ćw. XIX w.); „Pokój toaletowy JW Hrabiny Pani (do 1862 r.); „umywalnia” (do 1889 r.); „apartament galowy” (po 1895 r.); Łazienka „Paradna” (1933 r.).

Nazwy inne:

Łazienka Apartamentu Paradnego

Czas powstania:

1629 – 1642 (?); ok. 1780 r. – „Cabinet”; po 1780 r. – XIX w. – zmiany wystroju i funkcji; lata 90 XIX w. – zmiana wystroju i funkcji.

Architekci:

n.n. (od 1629 do lat 90 XIX w.); Amand Luis Bauqué, Albert Pio (lata 1890 – 1895, zmiana wystroju).

Artyści:

Franciszek Smuglewicz (polichromia drzwi, lata 90 XVIII w.); stolarze wiedeńscy (lata 90 XIX w.); Parmenter – firma Gramlick (urządzenia kąpielowe, lata 90 XIX w.).

Opis:

Łazienka Paradna jest jednym z trzech pomieszczeń Apartamentu Paradnego położonego we wschodniej amfiladzie pierwszego piętra zamku. Ok. 1780 r. istniał tu apartament bardzo podobny w układzie wnętrz do północnego Apartamentu Damskiego (Izabeli Lubomirskiej).

W XVIII w. wschodni „Cabinet”, umieszczony był między sypialnią „Chambre a Coucher” i garderobą „Garderobe”. Do „Cabinetu” przylegał od zachodu wygrodzony z wnętrza „Passage” (jak za Buduarem Rokokowym Apartamentu Damskiego). Ok. 1780 r. przejście to, nie mające bezpośredniej komunikacji z „Cabinetem”, łączyło sypialnię z garderobą. Natomiast wnętrze „Cabinet” było dostępne przez dwoje drzwi w amfiladzie wschodniej. Przejście północne z sypialni zachowało się do dziś, południowe (prowadzące do ówczesnej garderoby) zlikwidowano po 1780 r. wraz z garderobą, której inwentarze z pocz. XIX w. już nie wymieniały (na jej miejscu za południową ścianą Łazienki Paradnej istnieje kuchenny przewód kominowy). W XVIII w. „Cabinet” doświetlały dwa okna w ścianie wschodniej i ogrzewał kominek stojący w południowo – zachodnim narożu.

W czasach Izabeli Lubomirskiej w pokoju urządzono garderobę dla przebywającego często w Łańcucie Adama Kazimierza Czartoryskiego (+1823) – brata Księżnej Marszałkowej. W pierwszych latach XIX w. wnętrze poprzedzone było „Przed Garderobą” (poszerzony „Passage”), z której wchodziło się na „Antre Sole”.

Po śmierci Izabeli Lubomirskiej w 1816 r. i podziale majątku między jej wnuków w 1822 r. właścicielem Łańcuta został Alfred I Potocki, ożeniony w 1814 r. z Józefiną Czartoryską.

Młodzi Potoccy urządzili dla siebie w pokojach pierwszego piętra wschodniego skrzydła zamku Apartament Zimowy, do którego należał dawny „Cabinet”, przerobiony na „Garderobę” dla Adama Kazimierza Czartoryskiego, służący za „Pokój Toaletowy JW. Hrabiny Pani”.

Do obitego ciemnymi tapetami pokoju toaletowego Józefiny Potockiej wchodziło się z sypialni przez drzwi „mahoniowe z malowidłem pod politurą”. Pomieszczenie miało „sufit do połowy zniżony” i dwa okna w ścianie wschodniej. Dębowa posadzka była ułożona w tafle. Ciepło zapewniał „piec niski z blatem marmurowym”. Z pokoju toaletowego drzwi dwuskrzydłowe „czarno politurowane, szklone taflami koloru mlecznego” prowadziły na zaplecze do umieszczonej od zachodu garderoby („Przed Garderoba”), gdzie stał „piec graniasty wązki a wysoki, z kamienia murowany”. Z garderoby przez drzwi „do pół szklone” wchodziło się do „ustronia w kamień malowanego”. Z dolnej garderoby „schodki drewniane w ślimak kręcone” prowadziły do górnej na antresolę nad pokojem toaletowym, a stamtąd prowadziły umieszczone za ścianą sypialni „drugie schodki drewniane w ślimak, na 2gie piętro”. Układ pomieszczeń służbowych, włącznie z dwuskrzydłowymi drzwiami wychodzącymi na Korytarz Wschodni, zachował się do dziś niemal bez zmian.

Po śmierci Józefiny i Alfreda I Potockich w 1862 r. zamek łańcucki odziedziczył ich syn Alfred II Potocki, ożeniony w 1851 r. z Marią Sanguszkówną. Urządzili oni na pierwszym piętrze własne apartamenty. Alfred II zajął Męski Apartament (dawny północny Stanisława Lubomirskiego), a jego żona – większą część wschodniego Apartamentu Zimowego. W dawnym pokoju toaletowym Józefiny, jej synowa i zarazem siostrzenica – Maria z Sanguszków urządziła umywalnię „w niskim przyległym pokoiku.”, jak zapamiętała w 1885 r. Elżbieta Potocka.

Po śmierci Alfreda II w 1889 r., w trakcie przebudowy zamku prowadzonej dla Elżbiety i Romana Potockich w latach 1889 – 1912 według projektów Amanda Luisa Bauqué i Alberta Pio, umywalnia Marii Potockiej została zamieniona na łazienkę przy Apartamencie Paradnym, zwaną Łazienką Paradną.

W przejściu z Sypialni Paradnej Potoccy zachowali polichromowane mahoniowe drzwi. Na płycinach, oprócz malowideł groteskowych, w środkowych sześciobocznych polach znajdują się wizerunki dwóch alegorycznych postaci. Niewykluczone, że autorem pochodzących z lat 90 XVIII w. malowideł był Franciszek Smuglewicz.

Wymiary Łazienki Paradnej odpowiadają gabarytom dawnego pokoju toaletowego Józefiny Czartoryskiej, czy też umywalni Marii z Sanguszków. Łazienka z powodu nadbudowanej antresoli pozostała niskim pomieszczeniem sięgającym połowy wysokości okien. System wodociągów i kanalizacji, założony w latach 90 XIX w. przez angielską firmę Gramlick, spowodował konieczność zmiany wyposażenia wnętrza. Obudowane płycinową boazerią urządzenia sanitarno – kąpielowe zamontowano przy południowej ścianie (WC i wanna). Zestaw higieniczny uzupełnia stojąca przy zachodniej ścianie umywalnia ze szklanym blatem. Dolną część wnętrza obiega płycinowa malowana boazeria, w górnej rozpięto tkaninę. Do oświetlenia służyły elektryczne kinkiety. Zachowała się istniejąca wcześniej posadzka dębowa ułożona w tafle o regularnym geometrycznym wzorze kwadratów i trójkątów. W ścianie zachodniej, oddzielającej Łazienkę Paradą od służbowego zaplecza z garderobą, znajdują się dwuskrzydłowe przeszklone drzwi.

Bibliografia:

Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.

Majewska – Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warszawa 1976.

Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.

Potocka Elżbieta, Łańcut – wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].

Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lwów 1933.

Opracowanie:

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967

Faustyna Bożętka

Gala Bathroom [Bathroom of the Gala Apartment]

Historical names: “Cabinet” (approx. 1780); “Dressing Room” (1st quarter of the 19th century); “Her Highness’ Lavatory” (until 1862); “bathing room” (until 1889); “gala apartment” (after 1895); “gala” bathroom (1933).

Other names: Bathroom of the Gala Apartment.

Time of establishment: 1629 – 1642 (?); ca. 1780 – “Cabinet”; after 1780 – 19th century: changes in interior design and functions; 1890s: changes in interior design and functions.

Architects: unidentified (from 1629 to 1890s); Amand Luis Bauqué, Albert Pio (1890 – 1895, change of interior design).

Artists: Franciszek Smuglewicz (door polychrome, 1790s); Vienna carpenters (1890s); Parmenter ˗ Gramlick (bathroom fitouts, 1890s).

Description:

The Gala Bathroom is one of three premises in the Gala Apartment located in the eastern enfilade of rooms on the first floor of the palace. Ca. 1780, an apartment with a very similar layout to the interior of the northern Lady’s Apartment (of Izabela Lubomirska) existed here.

In the 18th century, the eastern “Cabinet” was located between the “Chambre a Coucher” bedroom and the “Garderobe” dressing room. A “Passage” (as behind the Rococo Boudoir of the Lady’s Apartment) adjoined the “Cabinet” from the west, separated from the surface area of the room. Ca. 1780, this passage, without a direct connection to the “Cabinet”, connected the bedroom with the dressing room. On the other hand, the interior of the “Cabinet” could be accessed via two doors in the eastern enfilade. The northern passage from the bedroom has been preserved to this day; the southern one (leading to the contemporary dressing room) was disassembled in 1780 along with the dressing room; at the beginning of the 19th century, it was no longer listed in the inventories (in its place, there is a chimney behind the southern wall of the Gala Bathroom). In the 18th century, the “Cabinet” was additionally lit by two windows in the eastern wall and heated by a fireplace located in the south-western corner.

During the time of Izabela Lubomirska, a dressing room for Adam Kazimierz Czartoryski (+1823), Marshal Princess’ brother who visited Łańcut frequently, was arranged in the premises. In the first years of the 19th century, the interior was preceded by “Anteroom to the Dressing Room” (extended “Passage”) which led to the “Antre Sole.”

After Izabela Lubomirska’s death in 1816 and after the division of the estate among her grandchildren, Alfred I Potocki, who in 1814 married Józefina Czartoryska, became the owner of Łańcut in 1822.

The young Potocki couple set up a Winter Apartment in the rooms on the first floor of the eastern wing; the former “Cabinet”, rearranged as the “Dressing Room” for Adam Kazimierz Czartoryski and used as “Her Highness’ Lavatory”, formed a part of it.
A “mahogany door with a painting under the polish” led from the bedroom to the lavatory of Józefina Potocka, lined with dark wallpaper. This room had a ceiling “lowered by half” and two windows in the eastern wall. Large oak sheets covered the floor. Heat was provided by a “low stove with a marble top.” From the lavatory, a double-winged door “with black polish and glazed with milk glass” led to the back room, to the dressing room located in the west (“Anteroom to the Dressing Room”) where “an angular stove, narrow but high, made of stone” was standing. From the dressing room one could go to the “toilet with stone paintings” through a half-glazed door. From the lower dressing room, the “winding wooden staircase” led to the upper part, to the mezzanine over the lavatory, and from there, “the second winding wooden staircase”, placed behind the bedroom wall, led to the second floor. The layout of the rooms for servants, including the double-winged door to the Eastern Corridor, has been preserved almost without any changes.

After Józefina’s and Alfred I Potocki’s death, the Łańcut palace was inherited by their son, Alfred II Potocki in 1862; in 1851, Alfred II Potocki married Maria Sanguszkówna. They set up their own apartments on the first floor. Alfred II took up the Man’s Apartment (former northern apartment of Stanisław Lubomirski) and his wife a greater portion of the eastern Winter Apartment. As Elżbieta Potocka recollected in 1885, Maria Sanguszkówna set up a bathroom in the “low adjoining room” which formerly served as Józefina’s lavatory.

After Alfred II’s death in 1889, during a reconstruction of the palace carried out for Elżbieta and Roman Potocki between 1889 and 1912, according to the designs of Amand Luis Bauqué and Albert Pio, the lavatory of Maria Potocka was converted into the bathroom next to the Gala Apartment, known as the Gala Bathroom.

In the corridor leading from the Gala Bedroom, the Potocki spouses kept the mahogany door with a polychrome. On the panels, apart from grotesque paintings, there are pictures of two allegorical characters in the central hexagonal fields. It cannot be ruled out that the author of the paintings dated at the 1890s is Franciszek Smuglewicz.

The dimensions of the Gala Bathroom correspond to the former lavatory of Józefina Czartoryska or the bathroom of Maria Sanguszkówna. The bathroom, on account of the mezzanine that is above it, remained a low room, reaching to the middle of the window height. The water supply and the sewage system installed in the 1890s by the English company Gramlick required changes in the interior design. The sanitary and bathroom devices, lined with wooden panels, were assembled by the southern wall (toilet and bathtub). The set is supplemented with a bathroom sink with a glazed counter top set by the western wall. The lower part of the room is lined with painted panels, the upper part is covered with a fabric. Electric wall lights lit the room. The old oak floor arranged in regular geometric squares and triangles has been preserved. In the western wall, separating the Gala Bathroom from the back room for servants, there is a double-winged glazed door.

Primary references:

  • Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warsaw 1964.

  • Majewska – Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warsaw 1976.

  • Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [in]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warsaw 1994.

  • Potocka Elżbieta, Łańcut – wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].

  • Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lviv 1933.

Prepared by:

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967

Faustyna Bożętka

wwwmuzeach
Skip to content