Jadalnia Zimowa – Muzeum Zamek w Łańcucie

Jadalnia Zimowa [Salon Wejściowy]

Nazwy historyczne:

przedpokój „Anti-Chambre” (ok. 1780 r.); „Przed Pokoy” lub „Przed-pokój” (pocz. XIX w.); ”Salon Jadalny” (XIX w.); „Pokój Jadalny”, „Wyjściowy Salon” (4 ćw. XIX w.); „Jadalnia Zimowa” (1933 r.).

Nazwy inne:

Salon Wejściowy.

Czas powstania:

1629 – 1642 (?); ok. 1780 r. – przedpokój „Anti-Chambre”; po 1783 r. – XIX w. – zmiana wystroju i funkcji; lata 90 XIX w. – zmiana wystroju.

Architekci:

n.n. (od 1629 do lat 90 XIX w.); Amand Luis Bauqué, Albert Pio (lata 1890 – 1895, zmiana wystroju).

Artyści:

Franciszek Smuglewicz (polichromia drzwi południowych i północnych, lata 90 XVIII w.); Karol Chodziński i Jan Ciążyński (posadzka, lata 30 XIX w.); stolarze wiedeńscy (lata 90 XIX w.).

Opis:

Jadalnia Zimowa, zwana także Salonem Wejściowym, leży we wschodniej amfiladzie pierwszego piętra zamku. Ok. 1780 r. był to przedpokój „Anti-Chambre” poprzedzający dwa apartamenty. Jedno wejście z przedpokoju prowadziło do apartamentu Stanisława Lubomirskiego (prywatne apartamenty ostatnich łańcuckich Lubomirskich w skrzydle północnym). Drugie wejście prowadziło do apartamentu wschodniego, zapewne gościnnego. Przejście w ścianie zachodniej łączyło „Anti-Chambre” z korytarzem (Korytarz Wschodni). Wnętrze doświetlały dwie pary okien w ścianie wschodniej. Pokój ogrzewano umieszczonymi w ścianie południowej kominkiem i piecem.

W pierwszych latach XIX w. dawny „Anti-Chambre”, opisany jako ”Przed Pokój” lub „Przed-pokoy”, oświetlały już tylko dwa okna. Pokój miał „Obicie płocienne, żółto w kwiaty różne malowane stare”. Część wnętrza wygrodzono przepierzeniem „w tymże przedpokoju forsztowanie z tarcic płótnem obciągnięte malowane”.

Po śmierci Izabeli Lubomirskiej w 1816 r. i podziale majątku między jej wnuków w 1822 r. właścicielem Łańcuta został Alfred I Potocki, ożeniony w 1814 r. z Józefiną Czartoryską.

Młodzi Potoccy urządzili w pokojach pierwszego piętra wschodniego skrzydła zamku własne mieszkanie nazywane Apartamentem Zimowym. Należał do niego dawny „Przed Pokoy” zamieniony na „Salon Jadalny”. Z czasem zaczęto nazywać go Jadalnią Zimową.

Z opisu pomieszczenia wynika, że w 1854 r. „W tym salonie, sufit i ściany malowane, posadzka dębowa w tafle ułożona. Piec ogrzewalny, w kształcie Lutni, murowany. […] prócz tego, znajduje się w tym Salonie, przepierzenie z desek politurowanych, ozdobionych malowidłem pod politurą, na którym galeryjka umieszczona; schody drewniane w ślimak kręcone, z poręczami po obu bokach […], prowadzącemi na wyższe piętro.” Były tu także drzwi „mahoniem fornirowane, podwójne […] ozdobione malowidłem, pod politurą”. Przejście do korytarza zamykało dwoje drzwi – jednoskrzydłowe „do pół szklone” i pełne dwuskrzydłowe. Z lat 30 XIX w. pochodzi istniejąca do dziś posadzka projektu Karola Chodzińskiego, wykonana z dwóch gatunków dębu przez stolarza Jana Ciążyńskiego.

Wyposażenie Salonu Jadalnego z czasów Alfreda II Potockiego i Marii z Sanguszków zapamiętała w 1885 r. ich synowa Elżbieta z Radziwiłłów, żona Romana Potockiego: „[…] korytarz [wschodni] prowadził do apartamentów moich teściów, tak zwanych apartamentów zimowych. Wyjściowy salon był pokojem jadalnym bardzo prostym: ściany klejowe na szary kolor pomalowane, […] stary piec kamyczkowy w kształcie liry, a w rogu te same schodki kręcone co i dziś, przez starą Panią Alfredową z Zameczku przeniesione, jak i piękne drzwi mahoniowe z malowaniami.”

Po śmierci Alfreda II w 1889 r., w trakcie przebudowy zamku prowadzonej dla Elżbiety i Romana Potockich w latach 1889 – 1912 według projektów Amanda Luisa Bauqué i Alberta Pio, Salon Jadalny urządzono na nowo. Potoccy zachowali zarówno kręcone schody w północno – wschodnim narożu pokoju, jak i dwie pary mahoniowych, polichromowanych drzwi umieszczonych w przejściach amfilady wschodniej. Na płycinach drzwi, oprócz malowideł groteskowych, w środkowych sześciobocznych polach umieszczono postacie mitologiczne bądź alegoryczne. Na północnych są to wizerunki Morfeusza i Śmierci, a na południowych – Flory i Cecery. Niewykluczone, że autorem pochodzących z lat 90 XVIII w. malowideł był Franciszek Smuglewicz. Podobne wizerunki, pochodzące z ok. poł. XIX w. i przedstawiające Marsa oraz niezidentyfikowaną kobietę, umieszczono na drzwiach zachodnich w przejściu na korytarz. Istniejące tu w połowie XIX w. przeszklone dodatkowe drzwi zdemontowano.

Jadalnię Zimową wyłożono boazerią lipową ze złoceniami. Dolną część ścian pokrywa boazeria płycinowa. Ściany w górnej części pokrywa zielona welwetowa tkanina rozpięta na ramach boazerii krosnowej. Boazerię wieńczy gzyms kostkowy. Ozdobione kroksztynami drewniane portale drzwiowe zwieńczono gzymsowaniem w nadprożach i płycinami. Spójną z wystrojem wnętrza oprawę wnęk okiennych stanowią mocowane na zawiasach płycinowe okiennice. Na środku obwiedzionego fasetą sufitu umieszczono rozetę sztukatorską. Naroża ściany południowej są ścięte, w południowo – wschodnim ustawiono neoklasycystyczny piec z końca XIX w. ozdobiony medalionem z literą „P”. Wystrój uzupełnia pochodząca z pocz. XX w. lampa z zielonym jedwabnym abażurem (zamek zelektryfikowano po wybudowaniu prywatnej elektrowni w 1906 r.).

Po drugiej wojnie światowej Jadalnię Zimową nazwano Salonem Wejściowym.

Bibliografia:

Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.

Majewska – Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warszawa 1976.

Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.

Potocka Elżbieta, Łańcut – wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].

Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lwów 1933.

Opracowanie:

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967

Faustyna Bożętka

The Winter Dining Room [the Entrance Salon]

Historical names: “Anti-Chambre” (ca. 1780); “Przed Pokoy” or “the Antechamber” (early. 19th c.); “the Dining Lounge” (19th c.); “the Dining Room”, “the Parade Lounge” (late 19th c.); “the Winter Dining Room” (1933)

Other names: The Entrance Salon

Time of construction: 1629–1642 (?); ca. 1780 – “Anti-Chambre”; after 1783-19th c. – change of decor and function; 1890s – change of decor

Architects: N.N. (1629-1890s); Amand Louis Bauqué, Albert Pio (1890-1895, change of decor)

Artists: Franciszek Smuglewicz (polychromy of south and north door, 1790s); Karol Chodziński and Jan Ciążyński (floor, 1830s); Viennese carpenters (1890s)

Description:

The Winter Dining Room, also known as the Entrance Salon, is located in the eastern enfilade of the castle’s first floor. Around 1780 it was the “Anti-Chambre” hall preceding the two apartments. One entrance from the hall led to Stanisław Lubomirski’s apartment (private apartments of the last Łańcut Lubomirskis in the northern wing). The second entrance led to the eastern suite, likely guests’. The passage in the western wall connected the “Anti-Chambre” with the corridor (Eastern Corridor). The interior was lit by two pairs of windows in the eastern wall. The room was heated by a fireplace and a stove placed in the southern wall.

In the early 19th century, the former “Anti-Chambre”, described as the “Antechamber” or “Przed-pokoy”, was illuminated by only two windows. The room had “linen upholstery, painted yellow with various old flowers”. Part of the interior was fenced off with a partition “in the same hall – timber covered with painted canvas”.

After the death of Izabela Lubomirska in 1816 and the division of property among her grandsons in 1822, Alfred I Potocki became the owner of Łańcut (he married Józefina Czartoryska in 1814).

The young Potocki family arranged their apartment in the rooms on the first floor of the eastern wing of the castle, called the Winter Apartment. It included the former “Przed Pokoy” turned into “The Dining Room”. Over time, it began to be called the Winter Dining Room.
The room’s description says that in 1854 “In this living room, the ceiling and walls are painted, the oak floor is laid in sheets. Lute-shaped, brick stove. […] additionally, there is a partition in this Salon, made of polished boards, decorated with a painting under the varnish, on which the gallery is placed; wooden spiral stairs with handrails on both sides […] leading to the upper floor.” There was also a door “with mahogany veneered, double […] decorated with a painting, under the lacquer”. The passage to the corridor was closed by two doors –one-leaf “half-glazed” and a full-wing double one. The floor, designed by Karol Chodziński, and made of two types of oak by carpenter Jan Ciążyński, comes from the 1830s.

The furnishings of the Dining Room from the times of Alfred II Potocki and Maria née Sanguszko were recalled in 1885 by their daughter-in-law, Elżbieta née Radziwiłł, wife of Roman Potocki: “[…] the [eastern] corridor led to my in-laws’ suite, the so-called winter apartments. The parade lounge was a very simple dining room: glued walls painted grey, […] an old lyre-shaped stone stove, and in the corner, the same spiral stairs as today, moved by the old Mrs Alfred from the castle, as well as the beautiful mahogany door with paintings.”

After the death of Alfred II in 1889, during the reconstruction of the castle carried out for Elżbieta and Roman Potocki in 1889-1912 according to the designs of Amand Louis Bauqué and Albert Pio, the Dining Room was remodelled. The Potockis preserved both the spiral staircase in the north-eastern corner of the room and two pairs of mahogany polychrome doors in the passages of the eastern enfilade. Mythological or allegorical figures are placed in the central hexagonal fields apart from grotesque paintings in the door panels. There are images of Morpheus and Death in the northern ones and the southern – Flora and Ceres. The author of the paintings from the 1790s was likely Franciszek Smuglewicz. Similar images from the mid- 19th century depicting Mars and an unidentified woman were on the west door in the passage to the corridor. The additional glazed doors that existed here in the mid-19th century were dismantled.

The Winter Dining Room is panelled with gilded linden. The lower part of the walls is covered with panels. The walls in the upper part are covered with a green velvet fabric stretched over a loom panelling. The panelling is topped with a cubed cornice. Wooden door portals decorated with corbels are topped with cornice in the lintels and panels. Consistent with the interior design, the frames of the window recesses have panel shutters mounted on the hinges A stucco rosette is placed in the centre of the faceted ceiling. The corners of the southern wall are cut; in the south-east, there is a neoclassical stove from the late 19th century decorated with a medallion with the letter “P”. A 20th-century lamp complements the interior with a green silk lampshade (the castle was electrified after the construction of a private power plant in 1906).

After the Second World War, the Winter Dining Room has been renamed the Entrance Salon.

Basic bibliography:

Kossakowska-Szanajca Zofia, Majewska-Maszkowska Bożenna, Zamek w Łańcucie, Warsaw 1964
Majewska-Maszkowska Bożenna, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warsaw 1976
Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice [in:] Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Institute of Art of the Polish Academy of Sciences, Warsaw 1994
Potocka Elżbieta, Łańcut – memoirs from 1885 to 1915 [Diary, typescript in the collection of the Castle Museum in Łańcut]
Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lviv 1933

Elaboration:

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967

Faustyna Bożętka