System Informacji Przestrzennej Zamek w Łańcucie

Dawna Kaplica [Aignera, Salka w Wieży]

Nazwy historyczne:

„Kaplica” (1805 r.); „Kaplica w Wieży” (1855 r.); „Salka w Wieży” (1933 r.).

Nazwy inne:

Dawna Kaplica.

Czas powstania:

1629 – 1642 (?); do k. XVIII w. – wyposażenie nieznane; lata 1800 -1801 – wyposażenie częściowo zachowane; odnowione XIX/XX w

Architekci:

Chrystian Piotr Aigner (lata 1802 – 1805); Amand Luis Bauqué, Albert Pio (XIX/XX w.).

Artyści:

Fryderyk Bauman (1802 – 1805 r., sztukaterie).

Opis:

Dawna Kaplica, zwana w okresie międzywojennym Salką w Wieży, mieści się w południowo – zachodniej baszcie łańcuckiego zamku wzniesionej w trakcie budowy „palazzo in fortezza” w latach 1629 – 1642. Jest to jedna z czterech „puntone” przylegających do naroży mieszkalnego „palazzo”. Szczegóły przeznaczenia i wystroju tego pomieszczenia sprzed 1800 r. nie są znane.

W czasach Izabeli z Czartoryskich i Stanisława Lubomirskich baszta łączyła się przejściem z dużą „Salle” leżącą w amfiladzie zachodniej. Naprzeciwko wejścia w grubości muru umieszczona była kręcona klatka schodowa. Pomieszczenie doświetlały cztery okna.

Na skutek modernizacji łańcuckiej rezydencji w czasach ostatnich Lubomirskich, kontynuowanej przez Izabelę Lubomirską także po śmierci męża w 1783 r. i po powrocie z zagranicy w 1891 r., południowo-wschodnia baszta została zaadaptowana na kaplicę. Jej projekt, na zlecenie Księżnej Marszałkowej, wykonał ok. 1800 r. Chrystian Piotr Aigner, a ozdobił stiukami pracujący w Łańcucie od 1801 r. Fryderyk Bauman. W zmienionym układzie komunikacji zlikwidowano dotychczasowe narożne wejście do baszty, a w miejsce okna wschodniego przebito drzwi prowadzące z Jadalni Wielkiej dobudowanej w latach 1802 – 1805 przy południowej – na przedłużeniu zachodniej elewacji zamku. Zamurowano także okno północne likwidując głęboką wnękę.

Kaplica „sztukatorską robotą przezdobiona” powstała w latach 1802 – 1805. Na jej wyposażeniu znajdował się ołtarz „Mensa z mozaiki zielonej – na gradusie mozaiki porfirowej stojąca z gradusem marmuru czarnego krzeszowickiego”. W nastawie umieszczono owalny, olejno na płótnie malowany obraz „wyobrażający Madonnę z małym Chrystusem, oraz dwa Cherubiny obok stojące w ramach snycerskiej roboty wyzłacanych”. Wyposażenie uzupełniał komplet paramentów oraz szat liturgicznych.

Po śmierci Izabeli Lubomirskiej w 1816 r., gdy zamek łańcucki stał się własnością jej wnuka Alfreda I Potockiego, wystrój Kaplicy nie zmienił się: „Z Sali białej na prawo wchodzi się do baszty, gdzie jest Kaplica – sklepiona, ozdobiona sztukaterią, mająca okno jedno, posadzkę płytami marmurowemi wyłożoną.” Wnętrze doświetlone było jedynie przez okno południowe, gdyż zachodnie przysłaniała nastawa ołtarza.

Po śmierci Alfreda II w 1889 r., w trakcie przebudowy zamku prowadzonej dla Elżbiety i Romana Potockich w latach 1889 – 1912 według projektów Amanda Luisa Bauqué i Alberta Pio, Kaplica straciła charakter wnętrza sakralnego, tym bardziej, że na parterze inna zamkowa kaplica.

Wnętrze klasycystycznej Kaplicy Aignera przykrywa sklepienie kopułowe wypełnione rozetami w kasetonach, z palmetową rozetą w szczycie. Czytelny podział architektoniczny ścian wyznacza naprzemienny rytm prostokątnych płycin i półkoliście zamkniętych wnęk. W południowej i zachodniej umieszczone są okna. W miejscu dawnego okna północnego znajduje się płytka nisza, a we wnęce wschodniej – drzwi wejściowe prowadzące z Wielkiej Jadalni. Wydatny gzyms kroksztynowy wieńczy ściany scalając je z kopułą. W dekoracjach sztukatorskich zastosowano ornamenty charakterystyczne dla dojrzałego klasycyzmu. Obramienia płycin ściennych i archiwolty łuków wnękowych ozdobiono kimationem i ornamentem perełkowym (astragal). W impostach łuków zastosowano ornament falowy. W dekoracji gzymsu użyto motywów liści lauru, wolich oczu (kimation joński) i astragalu. Posadzka ułożona jest w szachownicę z płyt czarnego i białego marmuru. Wnętrze doświetla żyrandol z pocz. XX w.

Bibliografia:

Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.

Majewska – Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warszawa 1976.

Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.

Potocka Elżbieta, Łańcut – wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].

Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lwów 1933.

Opracowanie:

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967

Former Chapel [by Aigner, Room in the Tower]

Historical names: “Chapel” (1805); “Chapel in the Tower” (1855); “Room in the Tower” (1933).

Other names: Former Chapel.

Time of establishment: 1629-1642 (?) to the end of the 18th century: unknown interior design; 1800-1801: a partially preserved interior design; renovated in the 19th/ 20th century.

Architects: Chrystian Piotr Aigner (1802 – 1805); Amand Luis Bauqué, Albert Pio (19th/ 20th century).

Artists: Fryderyk Bauman (1802 – 1805, stucco work).

Description:

The former Chapel, in the inter-war period known as the Room in the Tower, is located in the south-western tower of the Łańcut castle, erected during the construction of the “palazzo in fortezza” between 1629 and 1642. It is one of four “puntoni” adjoining the corners of the residential “palazzo.” The details of the intended use and the interior design of the room before 1800 remain unknown.

During the time of Izabela née Czartoryska and Stanisław Lubomirski, the tower was connected with a passage to the large “Salle” located in the western enfilade. Opposite the entrance, a winding staircase was located within the wall. Four windows lit the room.

As a result of modernisation of the Łańcut residence by the last members of the Lubomirski family, continued by Izabela Lubomirska also after her husband’s death in 1783 and after her return from abroad in 1791, the south-eastern tower was converted into a chapel. Its design, upon the order of the Marshal Princess, was prepared by Chrystian Piotr Aigner approx. 1800 and decorated with stuccoes by Fryderyk Bauman who worked in Łańcut since 1801. In the changed layout of connecting passages, the hitherto corner entrance to the tower was removed and in place of the eastern window, a door leading from the Grand Dining Room, added between 1802-1805 by the southern (at the extension of the western) façade of the palace, was made. What is more, the northern window was also bricked up and the deep niche was removed.

The chapel, “decorated with stucco work” was set up between 1802-1805. It featured an altar with a “pulpit made of green mosaic, standing on a step made of porphyry mosaic with a step made of black Krzeszowice marble.” The retable features an oval oil painting “presenting Virgin Mary with Baby Jesus and two Cherubs standing by their side, gilded by the woodcarver.” The interior decorations were supplemented with a set of paraments and vestments.

After Izabela Lubomirska’s death in 1816, when the Łańcut castle became the property of her grandson Alfred I Potocki, the design of the Chapel was not changed: “The entrance to the right from the White Room led to the tower, where the Chapel was located; its ceiling was vaulted; it was decorated with stuccoes, had one window and a marble floor.” Only the southern window let the light inside as the western one was covered by the altar retable.

After Alfred II’s death in 1889, during a reconstruction of the palace carried out for Elżbieta and Roman Potocki between 1889 and 1912 according to the designs of Amand Luis Bauqué and Albert Pio, the Chapel forfeited its sacral character, in particular due to the fact that there was another chapel on the ground floor.

The interior of Aigner’s Classicist Chapel is covered with a cupola vault filled with rosettes in coffers, with a palmette rosette in the centre. A clear architectural division of the wall is designated by the alternating rhythm of rectangular panels and circular niches. Windows are placed in the southern and western niche. In the place of the former northern window, there is a shallow niche and in the eastern one, an entrance door leading from the Grand Dining Room. A prominent corbelled cornice tops the walls consolidating them with the cupola. Ornamentation characteristic for mature Classicism was applied in the stucco work. The framing of wall panels and the archivolts of niche arches were decorated with cymatium and astragal. In the imposts of the arches, wave ornamentation was applied. The decoration of the cornice features the motives of laurel leaves, egg-and-dart and astragal. The floor is arranged in a chequer board made of black and white marble slabs. The interior is illuminated by a chandelier from the beginning of the 20th century.

Description:

Basic references:

  • Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warsaw 1964.

  • Majewska ˗ Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warsaw 1976.

  • Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [in]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warsaw 1994.

  • Potocka Elżbieta, Łańcut ˗ wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].

  • Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lviv 1933.

Prepared by:

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967

Wnętrza

Wnętrza
wwwmuzeach
Skip to content