Apartament Chiński – Salon – Muzeum Zamek w Łańcucie

Start
>
Zamek
>
Rzuty Kondygnacji – Zamek
>
Zamek I Piętro
>
Apartament Chiński – Salon

Apartament Chiński – Salon

Nazwy historyczne:

„Appartament nowy Chiński” (1802 r.), „Appartamenta Chińskie” (1805 r.); „Pokoy Chiński” (lata 20 XIX w.); Apartament Chiński (poł. XIX w.); „Pokoje Chińskie” (1933 r.)

Nazwy inne:

Salon Apartamentu Chińskiego

Czas powstania:

ok. 1780-1784 – z malowidłami groteskowymi Vincenzo Brenny; ok. 1800 – adaptacja na „Apartament Chiński”; 1959 r. – odsłonięcie i częściowa ekspozycja malowideł Vincenzo Brenny (prace konserwatorkie pod kier. Józefa Edwarda Dutkiewicza oraz Władysława Ślesińskiego).

Architekci:

nn (lata ok. 1780 – 1784); Chrystian Piotr Aigner (?, ok. 1800 r.).

Artyści:

Vincenzo Brenna (malowidła, lata ok. 1781 – 1784); Karol Chodziński i Jan Ciążyński (posadzka, lata 30 XIX w.)

Opis:

Apartament Chiński mieści się na pierwszym piętrze przybudówki przylegającej do jednotraktowego południowego skrzydła zamku (Galeria Rzeźb) od strony dziedzińca wewnętrznego. Przybudówkę wzniesiono za czasów Izabeli z Czartoryskich i Stanisława Lubomirskich w pierwszej połowie 80 lat XVIII w. Wejście do Apartamentu Chińskiego prowadzi z Korytarza Paradnego (Wschodniego) przez pełne dwuskrzydłowe drzwi ozdobione antabami z brązu w kształcie lwich głów.

Przed 1784 r. jasne ściany nowych niskich pokoi w przybudówce (na wschód za Salą Teatralną) pokryto groteskowymi malowidłami w typie pompejańskim. Wykonał je prawdopodobnie włoski artysta Vincenzo Brenna. Dekoracje tego typu, spopularyzowane w licznych wydawnictwach sztychowych, rozpowszechniły się w sztuce europejskiej w związku z pracami archeologicznymi prowadzonymi w Pompejach i Herkulanum – dwóch starożytnych miastach zniszczonych wybuchem Wezuwiusza w 79 r.

Po śmierci Stanisława Lubomirskiego w 1783 r. i powrocie z podróży zagranicznej Izabeli z Czartoryskich w 1791 r. pokoje w przybudówce urządzono na nowo ok. 1800 (przed 1802 r.) zgodnie z najnowszą angielską modą. W ostatnim etapie modernizacji łańcuckiej rezydencji zaznaczył się wpływ doświadczeń przywiezionych przez Księżnę Marszałkową z wyprawy do Włoch w latach 1785 – 1786 oraz do Anglii w 1787 r.

Przypuszczalnie nowy wystrój pokoi w przybudówce projektował pracujący w Łańcucie na przełomie XVIII/XIX w. architekt Chrystian Piotr Aigner. Wnętrza te opisano po raz pierwszy w inwentarzu z 1802 r. pod nazwą „Appartament nowy Chiński”. Znajdował się w nim między innymi istniejący do dziś „Kominek Mozaikowy zielony z Rozetami bronzowemi, w którym kominek wstawiony Angielski Stalowy z Kratką takąż”. W opisie z lat 20 XIX w. wymieniona była arkada rozdzielająca pokoje, trzy okna, dwa kominki „z Gipsu i Mozaiki”, na ścianach „Obicie płócienne Chińskim gustem malowane”, posadzka sosnowa, a na zapleczu „Garderoba” z piecem ceglanym, z której kręcone schody prowadziły do umieszczonego nad apartamentem magazynu „rzeczy teatralnych”.

W dokładnych opisach z ok. poł. XIX w. Apartament Chiński „Arkadą mozaikowaną przez środek przedzielony” był oświetlony trzema zaopatrzonymi w okiennice oknami, ogrzewany dwoma kominkami „szafiastymi”, miał „sufit malowany w obłoki – ściany w guście Chińskim, tapetowane”. Zachowana do dziś posadzka, z dębu i jaworu „w kostki optycznie ułożona”, została zaprojektowana przez Karola Chodzińskiego w latach 30 XIX w. i wykonana zapewne przez stolarza Jana Ciążyńskiego.

W ciągu XIX w. oraz w trakcie modernizacji zamku przeprowadzonej za czasów Romana i Elżbiety Potockich w latach 1889 – 1912 wyposażenie Apartamentu Chińskiego nie ulegało zasadniczym zmianom. Jedynie „Garderobę”, umieszczoną na zapleczu za alkową sypialni, przerobiono na łazienkę.

Apartament Chiński składa się z kilku pomieszczeń: salonu, sypialni z alkową i znajdującej się za nią, dostępnej przez korytarzyk łazienki (dawna Garderoba).

Pierwszym pomieszczeniem jest Salon oddzielony od sypialni ściankami kurtynowymi z wspartym na kroksztynach podciągiem, zwanym w dawnych inwentarzach „arkadą”. Prostokątne w rzucie pomieszczenie, doświetlone jednym oknem w ścianie północnej i ogrzewane kominkiem w ścianie południowej, posiada dekorację w typie pompejańskim. Wyklejone na płótnie tapety podzielono na różnego kształtu ornamentowane pola geometryczne ozdobione motywem groteski, wachlarzy i medalionów z przedstawieniami bóstw antycznych, muz, alegorii. Tworzą one odmienne dekoracje na każdej ze ścian. Na tle wydzielonych na tapetach pól zawieszono wykonane ok. 1800 r. techniką gwaszu kopie fragmentów malowideł z Herkulanum oraz kolorowane akwarelą akwaforty z widokami ruin rzymskich, wykonane ok. 1780 r. przez Giovanniego Volpato i Abrahama Louisa du Cros. Malowany w obłoki błękitny sufit obwiedziono ornamentem falowym. Ścianę pod oknem ozdobiono malowanymi girlandami, a mieszczące się w ościeżach okiennice – w niebieskie monochromatyczne sceny figuralne. W nastawie kominka, wykonanego z ciemnozielonego stiuku w ostatniej ćwierci XVIII w., umieszczono lustro w drewnianym obramieniu pokrytym dekoracją groteskową.

Podczas prac konserwatorskich w 1959 r. tapety z ok. 1800 r. przeniesiono na ekrany, pod którymi zabezpieczono i zachowano starsze freski Vincenzo Brenny z lat 1781 -1784. Fragment pierwotnej dekoracji pozostawiono odsłonięty jedynie obok drzwi wejściowych w narożu północno- wschodnim salonu. Są to kompozycje groteskowe z motywami akantu, winorośli, trawy, ptaków, delfinów i waz.

Bibliografia:

Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.

Majewska – Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warszawa 1976.

Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.

Potocka Elżbieta, Łańcut – wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].

Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lwów 1933.

Opracowanie:

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967

Faustyna Bożętka

Chinese Apartment: Drawing Room

Historical names: “New Chinese Apartment” (1802), “Chinese Apartments” (1805), “Chinese Room” (1820s); “Chinese Apartment” (mid 19^th century); “Chinese Rooms” (1933).

Other names: Drawing Room of the Chinese Apartment.

Time of establishment: ca. 1780-1784, with grotesque paintings by Vincenzo Brenna; ca. 1800: conversion to the “Chinese Apartment”; 1959: disclosure and partial exhibition of paintings by Vincenzo Brenna (conservation work carried out under the supervision of Józef Edward Dutkiewicz and Władysław Ślesiński).

Architects: unidentified (ca. 1780-1784); Chrystian Piotr Aigner (? ˗ ca. 1800).

Artists: Vincenzo Brenna (paintings, ca. 1781 – 1784); Karol Chodziński and Jan Ciążyński (floor, 1830s)

Description:

The Chinese Apartment is located on the first floor of the annex adjoining the single-bay southern wing of the palace (Sculpture Gallery) from the side of the inner courtyard. The annex was erected during the time of Izabela née Czartoryska and Stanisław Lubomirski in the first half of the 1780s. The entrance to the Chinese Apartment leads from the Gala (Eastern) Corridor through solid double-wing doors decorated with bronze knockers in the shape of lions’ heads.

Before 1784, the bright walls of the new low rooms in the annex (to the east behind the Theatre Room) were covered with Pompeian-style paintings. They were probably made by the Italian artist Vincenzo Brenna. Decorations of this type, popularised in numerous publications with etchings, became common in the European art in relation to the archaeological work carried out in Pompeii and in Herculaneum, two ancient cities destroyed by the explosion of Vesuvius in 79.

After the death of Stanisław Lubomirski in 1783 and Izabela née Czartoryska’s return from foreign travels in 1791, the rooms in the annex were arranged anew ca. 1800 (before 1802), in line with the most recent English fashion. The last stage of modernisation of the Łańcut residence was marked by the impact of experiences brought by the Marshal Princess from her trip to Italy between 1785 and 1786 and to England in 1787.

Most probably, the new interior design of the rooms in the annex was prepared by Chrystian Piotr Aigner, who worked in Łańcut at the turn of the 19^th century. These interiors were described for the first time in the inventory of 1802 under the name “New Chinese Apartment.” They comprised, among others, the still existing “green mosaic fireplace with bronze rosettes; inside, there was an English fireplace made of steel with a [steel] grate.” The description of 1820s featured an arcade separating the rooms, three windows, two fireplaces “made of plaster and mosaic”, “textile linings on the walls painted in Chinese fashion”, a pine floor and a “Dressing Room” in the back with a brick stove; from there, a winding staircase led to the storage of “theatre items” located above the apartment.

In the detailed descriptions from approx. mid 19^th century, the Chinese Apartment, “separated with a mosaic arcade in the middle” was lit by three windows with window shutters, heated by two fireplaces; its ceiling “was covered with cloud paintings and the walls were in the Chinese fashion, covered with a wallpaper.” The floor, preserved to this day, made of oak and sycamore, arranged “in optical cubes”, was designed by Karol Chodziński in the 1830 and probably executed by the carpenter Jan Ciążyński.

In the course of the 19^th century and during the modernisation of the palace carried out during the time of Roman and Elżbieta Potocki between 1889 and 1912, the interior design of the Chinese Apartment did not materially change. It was only the “Dressing Room”, located in the back, behind the bedroom, that was converted into a bathroom.

The Chinese Apartment comprises several rooms: a drawing room, a bedroom with an alcove and a bathroom located behind it, which can be accessed through a corridor (former Dressing Room).

The first is the Drawing Room separated from the bedroom with curtain walls with a joist supported on corbels, in the former inventories listed as the “arcade.” The room, with a rectangular layout, lit with one window in the northern wall and heated with a fireplace in the southern wall, has Pompeian-style decorations. The wallpaper was divided into ornamented geometric fields of various shapes, decorated with grotesque ornaments, panoplies and medallions with presentations of ancient gods, muses and allegories. They make up different decorations on every wall. In the spaces separated in the wallpaper, gouache copies of fragments of paintings from Herculaneum made approx. 1800 and etchings painted with watercolour with views of Roman ruins, made approx. 1780 by Giovanni Volpato and Abraham Louis du Cros, were hung. The blue ceiling with white clouds is lined with a wave ornament. The wall above the window was decorated with painted garlands, while on the window shutters located in jambs, blue monochromatic figural scenes are displayed. A mirror with a wooden frame covered with a grotesque decoration was fitted in the fireplace hood made of dark green stucco in the last quarter of the 18^th century.

During the conservation work in 1959, the wallpapers from approx. 1800 were moved to screens; underneath, older frescoes of Vincenzo Brenna from 1781-1784 were secured and preserved. A fragment of the original decoration was left on display only next to the entrance door in the north-eastern corner of the drawing room. These are grotesque compositions with acanthus, vine, grass, flower, dolphin and vase motives.

Primary references:

Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warsaw 1964.
Majewska ˗ Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warsaw 1976.
Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [in]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warsaw 1994.
Potocka Elżbieta, Łańcut ˗ wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].
Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lviv 1933.

Prepared by:

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967

Faustyna Bożętka