Sala Wystawowo-Konferencyjna w Kasynie Urzędnicznym
Nazwy historyczne:
Sala balowa
Czas powstania:
lata 1893-1894
Architekt:
Julian Karol Cybulski
Artyści:
F. Lęcznar, Ignacy Lęcznar, Karol Stachyra i Józef Rzeszutko – dekoracje stiukowe
Opis:
Sala balowa, to jedno z nielicznych wnętrz d. Kasyna Urzędniczego z zachowanym historycznym układem i architekturą. Od początku istnienia budynku stanowiła ona najbardziej okazałe i reprezentacyjne pomieszczenie, przeznaczone na wydarzenia, których charakter ściśle określała rola obiektu. Budynek, wraz z obejmującą niemal dwie kondygnacje salą balową, wzniesiony został z fundacji Potockich, w centrum Łańcuta, na działce nazywanej „starą pocztą”. Powstał jako obiekt wolnostojący, elewacją północną zwrócony do ówczesnej głównej arterii Łańcuta. Do jego budowy przystąpiono wiosną 1893 r. po otrzymaniu pozwolenia Zwierzchności Gminnej oraz omówieniu spraw budowlanych z przedsiębiorcami i architektem Julianem Cybulskim, w tym jego pomocnikiem Czadkiem. Oficjalnie Kasyno rozpoczęło działalność w 1895 r.
Architektura Kasyna stylistycznie jest zgodna z trendem historyzmu inspirowanego sztuką renesansową Francji, popularnym od lat 70. XIX w. Zostało ono wybudowane w schyłkowym okresie drugiej fazy neorenesansu francuskiego, nazwanego umownie przez Tadeusza S. Jaroszewskiego „kostiumem francuskim”. Wystrój sali balowej również posiada renesansowy detal, na który składa się fryz narożny, roślinny ornament stiukowy, rozeta, czy ornament wstęgowo-cęgowy balustrad. Pierwsze spotkania towarzyskie odbyły się w sali balowej już pod koniec 1894 r., co potwierdza zapis z dnia 6 października 1894 r., mówiący o „pięknej uroczystości”, podczas której „grono prawie wszystkich oficjalistów żegnało swego kolegę…”. Od tego momentu budynek stał się siedzibą, założonego w Łańcucie ok. 1880 r., Towarzystwa Kasynowego i jako zamknięty klub towarzyski pełnił swą rolę do wybuchu II wojny światowej. W organizowanych z rozmachem imprezach brała udział miejscowa inteligencja, do której oprócz oficjalistów, czyli prywatnych urzędników zatrudnionych w ordynacji Potockich zaliczali się urzędnicy państwowi czy przedstawiciele wolnych zawodów. W ramach działalności Kasyno organizowało rozmaite wydarzenia jak odczyty czy zabawy z tańcami, w tym bale ordynackie z udziałem Alfreda hr. Potockiego. W lokalu Kasyna zezwalano na uprawianie wszelkiego rodzaju gier, z wyjątkiem hazardowych. Kasyno prowadziło też bibliotekę i czytelnię. Przede wszystkim jednak realizowało działalność towarzysko-rozrywkową, głównie zresztą do tego celu zostało powołane. Oprócz zabaw, hucznie organizowanych głównie w karnawale, w lokalu odbywały m.in. urządzane przez Elżbietę hr. Potocką choinki dla ubogich dzieci. Poza salą balową obiekt mieścił znacznie mniejsze, o nieco innym charakterze pomieszczenia, przeznaczone na kawiarnię oraz te wyposażone w stoliki do gry w karty i bilard.
Bibliografia:
Kluz Joanna, Łańcuckie Kasyno Urzędnicze (cz. I), Łańcucki Biuletyn Miejski, nr 72/2017, s. 13-15.
Kluz Joanna, Łańcuckie Kasyno Urzędnicze (cz. II), Łańcucki Biuletyn Miejski, nr 73/2018, s. 13-14.
EXHIBITION AND CONFERENCE ROOM IN THE CLERKS’ CASINO
Historical names: Sala balowa
Time of origin: years 1893-1894
Architect: Julian Karol Cybulski
Artists: F. Lęcznar, Ignacy Lęcznar, Karol Stachyra and Józef Rzeszutko – stucco decorations
Description:
The ballroom is one of the few interiors of the former Clerks’ Casino with a preserved historical layout and architecture. From the very beginning of the building’s existence, it was the most impressive and representative room intended for events the nature of which was strictly defined by the role of the room. The building, together with the ballroom covering almost two floors, was erected by the Potocki family in the center of Łańcut, on a plot of land known as the “old post office”. It was built as a free-standing building, with its northern facade facing the then main street of Łańcut. Its construction began in the spring of 1893 after receiving the permission of the local authorities and discussing the construction matters with entrepreneurs and the architect Julian Cybulski, including his assistant Czadek. Officially, the casino started operating in 1895.
The architecture of the Casino is stylistically consistent with the historical trend inspired by the art of the Renaissance in France, popular since the 1870s. It was built in the late period of the second phase of the French Neo-Renaissance, conventionally called by Tadeusz S. Jaroszewski the „French costume”. The decor of the ballroom also has Renaissance details which consist of a corner frieze, a floral stucco ornament, a rosette or a regency ornament on the balustrades. The first social events took place in the ballroom already in the end of 1894, which is confirmed by the record made on October 6, 1894, referring to „a beautiful ceremony” during which „a group of almost all officials said goodbye to their friend…”. From that moment, the building became the headquarters of the Casino Society founded in Łańcut ca. 1880, and, as a closed social club, it played its role until the outbreak of World War II. The local intelligentsia took part in the events organized on a large scale which, apart from the officials, i.e. private clerks employed in the Potocki family’s estate, included state officials and representatives of the liberal professions. As part of its activity, the Casino organized various events, such as lectures or dancing parties, including balls with the participation of Count Alfred Potocki. All kinds of games were allowed in the casino’s premises, except for gambling. The casino also housed a library and a reading room. However, it was mostly used for social and entertainment activities, and it was established mainly for this purpose. In addition to dancing parties organized mainly during the carnival, the premises held, among others, Christmas parties organized for poor children by Countess Elżbieta Potocka. In addition to the ballroom, the building housed much smaller, slightly different rooms, including for a cafe, and rooms equipped with tables for playing cards and billiards.
Bibliografia:
Kluz Joanna, Łańcuckie Kasyno Urzędnicze (cz. I), Łańcucki Biuletyn Miejski, nr 72/2017, s. 13-15.
Kluz Joanna, Łańcuckie Kasyno Urzędnicze (cz. II), Łańcucki Biuletyn Miejski, nr 73/2018, s. 13-14.
